سرزمين جنگل و باران ، برنج وچاي و نوغان ، بستر رودهاي خروشان و پهنه رويش بنفشه ها ، پامچالها ، سوسن چهلچراغ ، نيلوفرهاي آبي و زيستگاه قوها و مرغابي ها و هزاران گياه چشم نواز و زيبايي هاي بيشمار ديگر . سرزمين پست و جلگه اي جنوب و جنوب غرب درياي خزر تا خط الراس ارتفاعات تالش و بخشي از دامنه هاي شمالي و جنوبي البرز غربي (حوزه انتهاي دره شاهرود) است. اين سرزمين از رود آستارا در شمال تا مرز جنوبي (بخش عمارلو) در حاشيه شاهرود ، به ترتيب؛ بين عرض شمالي در امتداد شمال غربي-جنوب شرقي، با درازاي 235 كيلومتر، و در جهت مداري ؛ ازقلل بغروداغ {دهستان گرکانرود جنوبي } در مغرب تا مرزهاي غربي استان مازندران در شرق به ترتيب ؛ بين 25،34،48 و 50،26،42 طول شرقي با پهناي متغير 105 تا 25 كيلومتر گسترده شده است. اين استان كه توسط حصار بلند البرز و تالش از بقيه سرزمين ايران جدا گرديده از شمال به درياي خزر و كشور آذربايجان، از غرب به استان اردبيل، از شرق به استان مازندران و از جنوب به استان قزوين و زنجان محدود است و مساحتي حدود 14711 كيلومتر مربع را داراست .
جغرافياي طبيعي گيلان
از نظر جغرافيايي گيلان را مي توان به چهار قسمت مجزا و مشخص به صورت زير تقسيم نمود :
ابتدا قسمت پست ساحلي است ، كه در معرض امواج درياي خزر است . در اينجا خود را درمقابل پديده اي قابل توجه و مداوم مي بينيم : حركت امواج و شدت بادهاي شمالي و شمال غربي كه بر سطح دريا مسلط است ، مسافتي طولاني از ساحل را با شنهايي كه باد آنها را جا به جا مي كند ، به صورت تپه هايي به ارتفاع هفت تا ده متر و عرض دويست تا چهارصد متر ، مي پوشاند . در سمت ديگر اين تپه هاي شني به طرف داخل ، رودخانه ها با رسوبات زيادي كه همراه دارند از كوه سرازير مي شوند و چون نمي توانند راهي به طرف دريا باز كنند در باتلاقها و مردابها مي ريزند . فشار امواج دريا ، از رسوبات رودهايي كه به دشواري راهي به سوي دريا گشوده اند ، سدي در دهانه مرداب ايجاد مي كند و آنجا را به روي كشتيها مي بندد . اين مردابها تمام طول ساحل را مي پوشانند : نمونه بارز آنها مرداب انزلي در انتهاي غربي و مرداب استراباد در انتهاي شرقي است و مردابهاي مشابهي مانند مرداب لنگرود نيز در فاصله ميان آن دو قرار دارد . سواحل داخلي اين آبهاي راكد پوشيده از قشر ضخيمي از قطعات كوچك شاخه هاي زبان گنجشك ، چنار ، تبريزي ، بيد و انواع درختهايي است كه در نواحي مرطوب مي رويد . جويها و رودخانه هايي كه از كوه سرازير مي شوند از روي اين تكه چوبها و يا از ميان ريگهاي روان راهي براي خود باز مي كنند . در فصول باراني همه اين نواحي از آبهاي راكد پوشيده مي شود .
در قسمت دوم ، دامنه هاي البرز به صورت ديواره اي وسيع و شيبي جنگلي به طرف دريا كشيده مي شود . در همين قسمتها است كه مسيلها و تنگه هايي خيال انگيز وجود دارد . به دشواري مي توان عظمت و تنوع جنگلهايي را كه همانند روپوشي زيبا تمام اين مسيلها و دره ها را پوشانده است توصيف كرد و يا آنها را طبقه بندي نمود . در اين نواحي بلوط ، نارون ، چنار ، افرا ، زبان گنجشك ، زيز فون ، شمشاد ، گردو ، آلش ، سروكوهي و سرخدار( نوعي كاج) ديده مي شود. شاخه هاي موي وحشي به تنه درختان مي پيچد و بالا مي رود . در اين قسمت رازك وحشي ، انجير ، گوجه ، گلابي و سيب وحشي فراوان است و همه جا از توت هاي وحشي ، نسترن هاي وحشي ، پيچك و گلهاي سرخ پوشيده شده است . جايي كه درخت غان و شمشاد ديده مي شود با بيشه هايي زينت مي گيرد. هنگام بهار بنفشه ، پامچال و ديگر گلهاي جنگلي زمين جنگل را به صورت فرشي زيبا مي پوشاند. اين گلها را در منطقه معتدل جنوبي نيز مي توان ديد ولي اين مقايسه با هند شرقي يا هند غربي به علت وجود آب و هواي خاص آن مناطق و اثر آنها در پرورش اين گلها درست تر به نظر مي رسد. گياهان اين سرزمين از نوع گياهان جنوب اروپا با شرايط آب و هوايي همانجا است و بايد رطوبتي را كه به ندرت در خارج از منطقه حاره ديده مي شود به آن اضافه نمود. حيوانات اين ناحيه مانند حيوانات دشتهاي جنگلي عرضهاي بالاي جغرافيايي يعني مناطق نزديك به قطب است .
در سومين قسمت يعني زمين هاي خارج كوهستان ها است كه شهرها و مراكز بزرگ جمعيت ديده مي شود. اين نقاط در ميان انبوه درختان جنگلي پنهان شده است , چنانكه مسافران چون به اين نقاط وارد مي شوند گمان مي برند كه هنوز از جنگل نگذشته اند و چون همه جا را غرق در شاخ و برگ گياهان طبيعي مي بينند و در هر جا با مراتع و باغهايي از ميوه هاي گوناگون روبرو مي شوند به دشواري مي توانند يقين كنند كه وارد دهكده اي شده اند و يا به شهر بزرگي رسيده اند . در اين قسمت از كشور كرم ابريشم تربيت مي شود و تهيه كرم ابريشم در گذشته گيلان را مورد توجه بازرگانان اروپايي قرار مي داده است و به همين جهت گيلان در نظر خارجيان مشهور ترين ولايت ايران بود .
بالاخره در چهارمين قسمت پايين قسمت جنگلي ، قله هاي بلند كوهها ديده مي شود ، كه پو شيده از چراگاه هاي تنك است و مه زيادي آنها را مي پوشاند .قله ها تقريبا هميشه با باريكه هايي از برف به نظر مي رسند. بخاري كه از چشمه هاي آب گرم بالا مي رود ، طول ساحل را تا قله هاي برف گرفته دماوند مه آلود نشان مي دهد و به سبب نوسان تدريجي حرارت ، آب و هواي اين منطقه گاهي كسل كننده و زماني حيات بخش جلوه مي كند . در رشته كوه هاي بالايي ، بر روي تخته سنگها با گذرگاه هايي روبرو ميشويم ، كه از لحاظ خطري كه هنگام عبور از آنها متصور مي شود ، نظيرشان در ساير نقاط ايران ديده نمي شود. در منطقه خالي از درخت و در جنگلها و در دامنه كوه هايي كه بر آنها مشرف است .
گيلان در تقسيمات كشوري
استان گيلان با 14709 كيلومتر مربع وسعت در شمال ايران و در مجاورت استانهاي اردبيل , قزوين , مازندران و زنجان واقع گرديده و از استانهاي كوچك كشور پهناور ايران محسوب مي شود . از نظر آب و هوايي , گيلان در منطقه معتدل خزري واقع شده است . رشت ، بندر انزلي ، لاهيجان ، لنگرود ، رودسر ، آستانه اشرفيه ، سياهكل ، املش ، تالش ، رضوانشهر ، ماسال ، شفت ، فومن ، صومعه سرا ، آستارا ، رودبار شهرهاي استان گيلان را تشكيل مي دهند و همچنين اين استان داراي 40 بخش و قريب به 110 دهستان مي باشد .
پراكندگي جغرافيايي جمعيت در نقاط روستايي و شهري
پراكندگي جمعيت در نقاط روستايي استان گيلان به ويژه جلگه مركزي آن به گونه اي است كه آباديها در آن در فواصل كمتري نسبت به هم و در ارتباط سهل و آسان نسبت به شهرها واقع شده اند كه عرضه خدمات اوليه به آنها نيز به گونه اي آسان انجام مي پذيرد . در يك مقايسه سطحي در هر 478 كيلومتر مربع از مساحت استان، يك شهر و در هر 5 كيلومتر مربع ، يك روستا وجود دارد . در حالي كه در كل كشور در هر 3322 كيلومتر مربع، يك شهر و در هر 25 كيلومتر مربع، يك روستا وجود دارد. اين امر فشردگي مراكز استقرار جمعيت در گيلان را به خوبي نشان مي دهد . مهمترين ويژگي نحوه استقرار جمعيت در گيلان ، كم جمعيت بودن نسبي شهر ها و پرجمعيت بودن نسبي روستاها است . لذا به تبع چگونگي استقرار جمعيت ، نسبت شهرنشيني در استان گيلان پايين تر از كشور است. بطوريكه از نظر استقرار جمعيت، چهره روستايي دارد .
صنعت دراستان گيلان ، 240 واحد صنعتي وجود دارد كه 136 واحد آن در رشته صنايع غذايي ، آشاميدني و دخانيات فعاليت دارد، كه به تنهايي 57 درصد صنايع استان را تشكيل مي دهند .